Trwają prace nad projektem nowelizacji procedury cywilnej, który może diametralnie zmienić sposób przeprowadzania przymusowego odebrania dziecka.
Projekt poselski, złożony przez Konfederację, zakłada nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o kuratorach sądowych.
Celem zmian jest zwiększenie ochrony dobra dziecka, zapewnienie transparentności działań sądu i kuratora oraz ograniczenie negatywnych skutków emocjonalnych dla najmłodszych uczestników postępowań.
Dlaczego powstał projekt zmian?
W samym 2024 roku w Polsce odnotowano ponad 1200 przypadków przymusowego odbioru dzieci. To procedura wyjątkowo wrażliwa, która nierzadko prowadzi do silnych emocji, eskalacji konfliktu między rodzicami, a niekiedy – do traumatyzacji dziecka.
W przestrzeni publicznej regularnie pojawiają się nagrania i relacje z takich interwencji, pokazujące dramatyczne sceny – płacz, krzyki, opór dziecka i napięcie między rodzicami.
Zdaniem autorów projektu, obecne przepisy nie chronią w wystarczającym stopniu dobra dziecka i nie gwarantują obiektywnej oceny przebiegu czynności.
Nowelizacja ma to zmienić.
Główne założenia projektu ustawy
Projekt zakłada szereg zmian, które mają uczynić procedurę odbioru dziecka bardziej transparentną, kontrolowalną i przyjazną dla małoletnich.
Obowiązek rejestrowania czynności (obraz i dźwięk)
Każde przymusowe odebranie dziecka ma być rejestrowane kamerą – z zapisem obrazu i dźwięku. Nagranie ma stanowić załącznik do protokołu kuratora sądowego.
Ma to na celu przede wszystkim: zapewnienie obiektywnego dowodu przebiegu czynności,
umożliwienie późniejszej oceny zgodności działań z prawem i przede wszystkim – ochronę zarówno dziecka, jak i kuratora, Policji czy rodziców przed fałszywymi zarzutami.
Projekt przewiduje również, że Minister Sprawiedliwości określi w rozporządzeniu sposób przechowywania, kopiowania i zabezpieczania tych nagrań, aby chronić prywatność uczestników postępowania.
Obowiązkowy udział psychologa
Nowelizacja wprowadza obowiązek udziału psychologa w każdej czynności przymusowego odbioru dziecka. Jego zadaniem będzie: ocena stanu emocjonalnego dziecka,reagowanie na objawy stresu lub traumy, wspieranie kuratora w minimalizowaniu skutków psychicznych dla małoletniego.
Brak obecności psychologa ma uniemożliwiać przeprowadzenie odbioru.
Szczegółowy protokół z odbioru
Kurator sądowy będzie zobowiązany do sporządzenia szczegółowego protokołu z przebiegu czynności. Protokół ma zawierać:
- dane uczestników, czas i miejsce czynności,
- opis przebiegu czynności, oświadczenia stron i ich wnioski,
- wskazanie ewentualnych incydentów lub emocjonalnych reakcji dziecka.
Dokument ma być niezwłocznie przesyłany do sądu i stanowić podstawę do dalszej kontroli wykonania orzeczenia.
Możliwość uchylenia postanowienia o odbiorze dziecka (art. 577 KPC)
Projekt doprecyzowuje stosowanie art. 577 Kodeksu postępowania cywilnego, który pozwala sądowi opiekuńczemu zmienić lub uchylić postanowienie o przymusowym odbiorze dziecka – w wyjątkowych sytuacjach. Będzie to możliwe, gdy:
- pojawią się trwałe przeszkody uniemożliwiające wykonanie orzeczenia,
- kontynuacja wykonania mogłaby naruszyć dobro dziecka lub spowodować poważną szkodę psychiczną,
- ujawnią się nowe okoliczności (tzw. nova superveniens), których sąd nie znał przy wydaniu postanowienia.
🔍 Jak jest teraz?
Obecne przepisy (art. 598⁵–598¹² KPC) regulują przymusowe odebranie dziecka, ale nie przewidują obowiązkowego udziału psychologa, nie nakładają obowiązku rejestrowania przebiegu czynności ani nie definiują sytuacji, w których sąd może wstrzymać lub uchylić wykonanie postanowienia.
W praktyce oznacza to, że każda interwencja wygląda inaczej – zależy od doświadczenia kuratora, współpracy Policji i nastawienia rodziców, natomiast brak dokumentacji wideo sprawia, że w razie wątpliwości trudno odtworzyć rzeczywisty przebieg wydarzeń.
Projekt przewiduje, że ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r.
Komentarz Kancelarii
To krok w dobrym kierunku – ku bardziej transparentnej procedurze rodzinnej.
Największym wyzwaniem pozostanie jednak praktyka – czyli odpowiednie przeszkolenie kuratorów, wyposażenie w sprzęt rejestrujący i stworzenie jasnych zasad archiwizacji nagrań.
Jeśli jednak uda się to wdrożyć, nowe przepisy mogą realnie poprawić ochronę dzieci w polskim systemie prawnym.
Superbohaterkę narysowała Milena Sz.